Διατροφικές Διαταραχές
Η πρόσληψη τροφής είναι απολύτως αναγκαία για την επιβίωση του ανθρώπου. Για πολλούς από εμάς, η τροφή αποτελεί πηγή ευχαρίστησης. Για κάποιους άλλους όμως αποτελεί σοβαρό πρόβλημα. Πρόβλημα που σχετίζεται με ιδιάζουσες αντιλήψεις για το σωματικό βάρος και τη διάπλαση οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν μέχρι και στο θάνατο. Με άλλα λόγια, η συμπεριφορά των ανθρώπων αυτών απέναντι στο φαγητό είναι τελείως διαφορετική από εκείνη του γενικού πληθυσμού. Ασφαλώς, πρέπει να τονιστεί ότι για να μπορούμε να μιλάμε για διατροφική διαταραχή, θα πρέπει να έχει αποκλειστεί οποιαδήποτε άλλη βιολογική αιτία που να την προκαλεί. Οι διατροφικές διαταραχές είναι η ψυχογενής ανορεξία που θεωρείται σοβαρότερη και η ψυχογενής βουλιμία. Και οι δυο τοποθετούνται κατά μήκος ενός συνεχούς από την ήπια ως την εξαιρετικά σοβαρή μορφή.
Είναι πλέον γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια, οι διατροφικές διαταραχές μαστίζουν το γυναικείο πληθυσμό. Το ζήτημα είναι ότι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της “φυσιολογικής” και της “διαταραγμένης” πρόσληψης τροφής, δεν είναι πάντα σαφής και ξεκάθαρη. Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν με κόπο να διατηρήσουν το βάρος τους σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Κατά καιρούς ίσως ακολουθούν κάποια δίαιτα, αποφασίζουν να ελαττώσουν την καθημερινή ποσότητα τροφής ή ξεκινούν γυμναστήριο. Λίγα κιλά παραπάνω ή παρακάτω από τα ιατρικώς ενδεδειγμένα δεν είναι κάτι που πρέπει να μας τρομάζει. Εξάλλου και εκείνοι που διατηρούν φυσιολογικό βάρος, μπορεί συνεχώς να ανησυχούν για τα κιλά τους.
Η διαταραχή πρόσληψης τροφής πληροί ορισμένα κριτήρια. Συχνά τα άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές εμφανίζουν κι άλλα προβλήματα τα οποία δεν εμφανίζονται στον γενικό πληθυσμό που δεν νοσεί από τη διαταραχή αυτή.
Συνοδά προβλήματα των διαταραχών πρόσληψης τροφής
Πολλοί πάσχοντες δηλώνουν χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή τους, ανησυχούν υπερβολικά για την υγεία τους, παραπονούνται για σωματικές ενοχλήσεις, έχουν αναστολές, εκνευρισμό, ευερεθιστότητα, στρες και ευσυγκινησία. Αναφέρονται σε συναισθήματα ντροπής και ενοχών, φόβου εγκατάλειψης. Εκδηλώνουν υπέρμετρη προσδοκία φροντίδας και αγάπης από τους άλλους, που όταν ματαιώνεται, κυριαρχούνται από συναισθήματα θυμού και επιθετικότητας. Χαρακτηρίζονται από τελειομανία στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Ενδιαφέρονται πολύ για τον έλεγχο και την αυτοπειθαρχία. Είναι υπερβολικά ευγενικοί και μπορεί να γίνονται υποτακτικοί με τους άλλους. Το πιο αξιοσημείωτο όμως είναι το γεγονός ότι τα άτομα που υποφέρουν από τη διαταραχή πρόσληψης τροφής, συνήθως παρουσιάζουν ένα είδος “αναισθησίας” ως προς τις αισθητηριακές αντιδράσεις που συνδέονται με την πρόσληψη τροφής και την κένωση.
Ψυχογενής ανορεξία
Η ψυχογενής ανορεξία περιλαμβάνει απώλεια σωματικού βάρους τουλάχιστον 15% μέσω της κάθαρσης ή/και του εθελούσιου περιορισμού με ταυτόχρονη ενεργητική επιδίωξη της λεπτότητας του σώματος. Έχουμε δηλαδή δύο τύπους ψυχογενούς ανορεξίας, ο πρώτος στηρίζεται αποκλειστικά στην αυστηρή δίαιτα, τη νηστεία ή/και την υπερβολική σωματική άσκηση και λέγεται τύπος περιορισμού. Ο δεύτερος τύπος εναλλάσσεται μεταξύ της αυστηρής δίαιτας και της υπερφαγίας που ακολουθείται από πρόκληση εμετού ή κάθαρση και λέγεται τύπος υπερφαγίας/κάθαρσης. Το άτομο με ανορεξία στα αρχικά στάδια έχει το φυσιολογικό αίσθημα της πείνας.
Μάλιστα, λόγω της αυστηρής δίαιτας που ακολουθεί, πεινάει πάρα πολύ. Καταλήγει σε μια επικίνδυνη κατάσταση υπερβολικής ισχνότητας προσπαθώντας απεγνωσμένα να αποκτήσει την ιδανική λεπτότητα. Καθώς προχωράει η νευρική ανορεξία, η δίαιτα γίνεται όλο και πιο εξαντλητική. Το άτομο μπορεί να νιώθει παχύ ενώ είναι εξαιρετικά αδύνατο. Μπορεί να κοιτάζεται πολλές φορές στον καθρέφτη και να εντοπίζει ελαττώματα και ανύπαρκτα “παχάκια”. Μπορεί να μετράει καταναγκαστικά την περιφέρεια ή άλλα σημεία του σώματος που το απασχολεί και να ζυγίζεται συνέχεια σε μια συνεχή διαδικασία ελέγχου του σωματικού βάρους.Ένα από τα κοινά δευτερεύοντα συμπτώματα της ανορεξίας είναι η υπερβολική δραστηριότητα. Πολλές φορές αυτή η υπέρμετρη δραστηριότητα καλύπτεται πίσω από την κοινωνικά αποδεκτή μορφή της, πχ. την ενασχόληση με τον αθλητισμό. Δεύτερο κοινό δευτερεύον σύμπτωμα είναι η αμηνόρροια, δηλαδή απουσία της έμμηνου ρύσης της γυναίκας για χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών διαδοχικών εμμηνορυσιακών κύκλων.
Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή συνήθως δεν επιζητούν βοήθεια. Δεν έχουν εναισθησία και δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα της κατάστασής τους με αποτέλεσμα πολλές φορές να οδηγούνται στο θάνατο.
Ψυχογενής βουλιμία
Η ψυχογενής βουλιμία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας ή γρήγορης κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας τροφής σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η υπερφαγία συνοδεύεται από προσπάθεια αποτροπής της αύξησης του σωματικού βάρους είτε μέσω πρόκλησης εμετού και κακής χρήσης καθαρτικών ή/και διουρητικών (τύπος της κάθαρσης) είτε μέσω νηστείας και υπερβολικής άσκησης (τύπος μη-κάθαρσης). Ένα επεισόδιο υπερφαγίας μπορεί να διακριθεί σαφώς από μια φυσιολογική υπερκατανάλωση φαγητού πχ. στις γιορτές ή σε ένα οικογενειακό τραπέζι. Η υπερφαγία αφορά στην κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων τροφής ανεξάρτητα από την πραγματική πείνα ή τις περιστάσεις. Φτάνει σε σημείο δυσφορίας ακόμη και πόνου με επακόλουθα συναισθήματα αυτό της αυτο-αποστροφής, της αηδίας, της ενοχής και της κατάθλιψης. Επίσης, τα άτομα με νευρική βουλιμία φοβούνται πολύ την απώλεια ελέγχου της διατροφής τους. Αυτό το αίσθημα ελέγχου είναι που μετράει κι όχι τόσο η ποσότητα τροφής που καταναλώνεται.
Κοινός παράγοντας στους ανορεξικούς και βουλιμικούς ασθενείς είναι το γεγονός ότι η εκτίμηση του εαυτού επηρεάζεται υπερβολικά από το σχήμα και το βάρος του σώματος.