Φοβίες
Υπάρχουν διάφορες διαταραχές που σχετίζονται με φοβίες. Πολλές από τις φοβίες μπορούν να περιορίζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου και να δυσκολεύουν την καθημερινότητά του.
Αγοραφοβία
Το βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής είναι μια αίσθηση άγχους του ατόμου όταν: α. βρίσκεται σε ένα μέρος από όπου η φυγή μπορεί να είναι δύσκολη. β. βρίσκεται σε ένα μέρος που είτε η παρουσία του εκεί είτε η φυγή του από αυτό, του προκαλεί αμηχανία. γ. βρίσκεται κάπου από όπου δεν υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια στην περίπτωση που το άτομο προσβληθεί από πανικό.
Οι φόβοι του ανθρώπου που πάσχει από αγοραφοβία κατά κανόνα περιλαμβάνουν τις εξής καταστάσεις:
- να βρίσκεται μόνος εκτός σπιτιού,
- ανάμεσα σε πλήθος,
- να περιμένει σε ουρά,
- να βρίσκεται πάνω σε γέφυρα,
- να ταξιδεύει με λεωφορείο, τρένο ή αυτοκίνητο.
Ο αγοραφοβικός ασθενής αποφεύγει τις καταστάσεις που φοβάται κι όταν χρειάζεται να τις υπομείνει, κατακλύζεται από έντονο άγχος ή απαιτεί την παρουσία κάποιου δικού του ανθρώπου. Γενικά, η αγοραφοβία, μπορεί να περιορίσει σημαντικά τη λειτουργικότητα του ατόμου και να δυσκολέψει την καθημερινότητά του.
Κοινωνική φοβία
Το άτομο που πάσχει από κοινωνική φοβία φοβάται μία ή περισσότερες συνθήκες κοινωνικού περιεχομένου είτε καταστάσεις που υπάρχει πιθανότητα να τον παρατηρήσουν ή να τον κρίνουν άλλοι άνθρωποι.
Συνεπώς, αναφερόμαστε σε δυο είδη συνθηκών.
Η πρώτη αφορά στην υποχρέωση δραστηριότητας μπροστά σε τρίτους όπως πχ. μια ομιλία και η δεύτερη αφορά στις διαπροσωπικές επαφές, όπως ένα ραντεβού, μια γιορτή, ένα πάρτι. Ο ασθενής φοβάται ότι οι άλλοι άνθρωποι τον κοιτάζουν επικριτικά ψάχνοντας να εντοπίσουν ενδείξεις ανεπάρκειας ή αδυναμίας. Ανησυχεί ότι θα σκεφτούν ότι δεν είναι ικανός, ότι είναι χαζός ή υπερβολικά αγχωμένος. Ανησυχεί επίσης ότι θα ταπεινωθεί ή θα γίνει ρεζίλι και εμφανίζει μια υπερευαισθησία στο ζήτημα της απόρριψης.
Ενώ αναγνωρίζει ότι οι φόβοι του είναι υπερβολικοί και ίσως ανυπόστατοι, συνεχίζει να αποφεύγει τις καταστάσεις που φοβάται. Όταν δεν μπορεί να τις αποφύγει βιώνει έντονο άγχος, που μπορεί να φτάσει στο σημείο του πανικού.
Ειδική φοβία
Το βασικό χαρακτηριστικό της ειδικής φοβίας είναι ο έκδηλος και επίμονος φόβος του ατόμου που εκλύεται εξαιτίας της παρουσίας ή της πιθανής παρουσίας ενός συγκεκριμένου αντικειμένου πχ. ποντίκι, κατσαρίδα, σκύλος, ή μιας συνθήκης, πχ. ταξίδι με αεροπλάνο.
Κατά κοινή εκτίμηση, ο φόβος αυτός είναι υπερβολικός και παράλογος. Παρ’όλα αυτά, το άτομο που τον έχει, ενώ συνειδητοποιεί πόσο υπερβολικός είναι, εξακολουθεί να υποφέρει από εντονότατο άγχος όταν εκτεθεί στο αντικείμενο ή τη συνθήκη. Μάλιστα, αρκετές φορές μπορεί να φτάσει και στο επίπεδο του πανικού.
Το επίκεντρο του φόβου μπορεί να αφορά στην πρόβλεψη ενός ενδεχόμενου κινδύνου. Για παράδειγμα ότι ο σκύλος θα επιτεθεί, το αεροπλάνο θα πέσει κλπ. αλλά η πρόβλεψη αυτή είναι επίσης υπερβολική και παράλογη. Η ειδική φοβία προσδιορίζεται ανάλογα με τον τύπο του φοβικού αντικειμένου.
Τύποι φοβικών αντικειμένων:
ι) ζωοφοβία, ο φόβος αφορά σε ζώα ή έντομα,
ιι) φοβία απέναντι στο φυσικό περιβάλλον, όπως για τους κεραυνούς, τους σεισμούς, το ύψος, το νερό,
ιιι) φοβία σχετική με το αίμα, την ένεση, το τραύμα.
Έπειτα, ο καταστασιακός τύπος φοβίας αφορά σε συγκεκριμένες καταστάσεις όπως χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς, αεροπορικά ταξίδια, ασανσέρ, οδήγηση, παραμονή σε κλειστό χώρο κλπ.
Τέλος, ο άλλος τύπος φοβίας αφορά σε άλλα αντικείμενα και καταστάσεις όπως είναι ο φόβος του πνιγμού, του εμετού, της μετάδοσης ασθενειών καθώς και ο φόβος του κενού, δηλαδή ο φόβος του ατόμου ότι αν απομακρυνθεί από τους τοίχους θα πέσει κάτω.