Από την αρχαία εποχή και τα χρόνια του Ιπποκράτη (υποστήριξε το αδιαχώριστο σώματος και ψυχής) έγινε σαφές πως η ανθρώπινη ύπαρξη είναι έναν όλον. Αποτελείται από το σώμα (δηλ. τη σάρκα), το πνεύμα και την ψυχή. Βασιζόμενοι σε αυτή τη θεώρηση, στη σύγχρονη εποχή, μιλάμε για ολιστική προσέγγιση του ανθρώπου – ασθενούς. Με απλά λόγια, η καλή υγεία δεν ορίζεται πια μόνο σε βιολογικό – σωματικό επίπεδο, αλλά και σε ψυχοσυναισθηματικό. Μιλάμε λοιπόν για συμπτώματα είτε αμιγώς παθολογικά είτε ψυχοσωματικά.
Είναι σύνηθες το φαινόμενο, ένας άνθρωπος που υποφέρει στο σώμα του, να απευθύνεται στον αρμόδιο γιατρό κι εκείνος να μη του βρίσκει τίποτα και να αποδίδει την ασθένεια σε ψυχικούς παράγοντες. «Υποφέρετε από άγχος» θα ακούσουμε να λένε οι γιατροί που αδυνατούν να προσδιορίσουν την αιτία του προβλήματος. Κατά κάποιο τρόπο έχουν δίκιο. Σε αυτήν την περίπτωση, η ψυχική και η σωματική υγεία διαπλέκονται τόσο στενά μεταξύ τους, που είναι δύσκολο να γίνει διάκριση ανάμεσά τους.
Μια ψυχική δυσλειτουργία μεταμφιέζεται σε βιολογική, ίσως γιατί είναι ο μοναδικός της τρόπος να ακουστεί και να κάνει αισθητή την παρουσία της. Από την άλλη, η ενόχληση που βιώνει το άτομο είναι εντελώς πραγματική και μοιάζει ανεξήγητο το γεγονός ότι δεν νοσεί το σώμα αλλά η ψυχή του! Όταν όμως δεν έχουμε μάθει να αφουγκραζόμαστε τον εσωτερικό μας κόσμο και διαρκώς καταπνίγουμε το συναίσθημά μας, τι περιθώρια έχει το μέσα μας να αντιδράσει; Μοιάζει έσχατη λύση η εκδήλωση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
Καταπίεση του συναισθήματος
Η βασική αιτία των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων είναι η συνεχής και χρόνια καταπίεση των αρνητικών – κι όχι μόνο – συναισθημάτων. Το ανέκφραστο συναίσθημα δεν σημαίνει ότι σβήνει, ότι παύει να υπάρχει επειδή εμείς το αγνοούμε. Συγκεντρώνεται μέσα μας και κάποια στιγμή εξωτερικεύεται με μια άλλη μορφή που σίγουρα θα μας απασχολήσει. Θα μας αναγκάσει να αναλάβουμε δράση και να το αντιμετωπίσουμε.
Η οργή, η ζήλια, η ντροπή, η ενοχή, η θλίψη είναι δύσκολα συναισθήματα. ΟΙ περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι κακό να τα αισθάνονται κι ότι δεν πρέπει να μιλούν γι’ αυτά. Εξάλλου, από μικρή ηλικία δεν έχουμε μάθει ότι είναι σημαντικό οι οικείοι μας να αποδέχονται το σκοτεινό εαυτό μας. Συνεπώς, προσπαθούμε να τον κρύψουμε όσο πιο βαθιά μπορούμε. Το αποτέλεσμα είναι να «σκάμε» και να αρρωσταίνουμε. Θα έλεγε κανείς ότι τα ψυχοσωματικά συμπτώματα αποτελούν και ένα καμπανάκι αφύπνισης που μας ξυπνάει από το τέλμα.
Συνήθη ψυχοσωματικά συμπτώματα
Μια μεγάλη κατηγορία ψυχοσωματικών συμπτωμάτων αφορά στο πεπτικό – γαστρεντερολογικό σύστημα του οργανισμού. Έχει ειπωθεί κιόλας ότι το έντερό μας λειτουργεί ως δεύτερος εγκέφαλος. Συχνά αναφέρονται στο γιατρό τα εξής : σφίξιμο στο στομάχι, καούρες, ευερέθιστο έντερο, κοιλιακοί πόνοι, δυσκοιλιότητα, σπαστική κολίτιδα. Φυσικά, δεν αποδίδονται σε βιολογικά αίτια, αλλά αποτελούν αντίδραση σε κάτι άλλο, που το άτομο δεν συνειδητοποιεί.
Επίσης, ψυχοσωματικά συμπτώματα αφορούν στο καρδιαγγειακό και αναπνευστικό σύστημα. Ταχυκαρδίες, φτερουγίσματα, αρρυθμίες, δύσπνοια, πνίξιμο, ταχύπνοια είναι συμπτώματα που αναφέρονται κυρίως στην διαταραχή πανικού.
Η τρίτη μεγάλη κατηγορία ψυχοσωματικών περιλαμβάνει τα δερματικά συμπτώματα. Εκζέματα, τριχόπτωση, ερεθισμοί κλπ.
Τέλος, έχει βρεθεί ότι ανάμεσα στα ψυχοσωματικά συμπτώματα εντάσσονται τα ακόλουθα: έντονος πονοκέφαλος, ημικρανίες, προβλήματα ύπνου και σεξουαλικές δυσλειτουργίες.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνουμε στην περίπτωση που βιώνουμε οποιοδήποτε σύμπτωμα είναι να επισκεφθούμε τον κατάλληλο γιατρό. Εκείνος θα μας δώσει τις απαραίτητες εξετάσεις και μόνο όταν αποκλείσουμε παθολογικά αίτια, θα μας απασχολήσει η ψυχική διάσταση του συμπτώματος που μας ταλαιπωρεί.
Το επόμενο βήμα είναι η συνάντηση με έναν ψυχολόγο προκειμένου να διερευνήσουμε τι συμβαίνει μέσα μας. Είναι το στρες της καθημερινότητας; Είναι ανείπωτες σκέψεις και ανέκφραστα συναισθήματα; Είναι μια μορφή κατάθλιψης; Το σίγουρο είναι πως ο ψυχισμός μας ουρλιάζει για βοήθεια. Αν επιτρέψουμε να ακούσουμε τον εσωτερικό μας κόσμο και ενδιαφερθούμε να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, θα διαπιστώσουμε πως το σύμπτωμα που μας βασανίζει θα υποχωρήσει. Όπως το σώμα που υποφέρει χρειάζεται θεραπεία, έτσι κι η ψυχή που υποφέρει χρειάζεται ψυχοθεραπεία!
Ο Φρόιντ έχει πει: «Τα ανέκφραστα συναισθήματα και οι συγκινήσεις ποτέ δεν πεθαίνουν… Απλά θάβονται ζωντανά και θα έρθουν στην επιφάνεια πάλι, σε μεταγενέστερο χρόνο, σε πιο άσχημη μορφή…»