Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου και του πώς οι διακοπές αλληλεπιδρούν με την ψυχολογία μας, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τι συμβαίνει στον ψυχισμό μας όταν οι χαλαρές στιγμές τελειώνουν. Όταν καλούμαστε να επιστρέψουμε στην καθημερινότητά μας με όσα αυτή περιλαμβάνει. Για παράδειγμα επιστροφή στην εργασία, προετοιμασία των παιδιών για τη νέα σχολική χρονιά, ευθύνες, ρουτίνα, πρόγραμμα, υποχρεώσεις. Ερευνητικά και εμπειρικά δεδομένα έχουν δείξει ότι η επιστροφή από τις διακοπές, ενώ θεωρητικά θα μπορούσε να είναι εύκολη, στην πραγματικότητα είναι συνυφασμένη με αυξημένο άγχος και ενίοτε με συμπτώματα μελαγχολίας. Πρόκειται για το λεγόμενο “Σύνδρομο Άγχους μετά τις Διακοπές”. Αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση στρες που εμφανίζεται πιο συχνά στους νέους ανθρώπους μετά από περιόδους χαλάρωσης και ανάπαυλας.
Μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικό τρόπο και ένταση συμπτωμάτων. Εξαρτάται πρωτίστως από την ιδιοσυγκρασία και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου. Παράλληλα, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που φαίνεται να προδιαθέτουν αρνητικά.
Παράγοντες που προδιαθέτουν αρνητικά το σύνδρομο άγχους μετά τις διακοπές είναι:
- οι διακοπές μεγάλης διάρκειας
- οι διακοπές κατά τη διάρκεια των οποίων το άτομο δεν κατάφερε να χαλαρώσει/ ξεκουραστεί
- η κακή προσαρμογή στο εργασιακό περιβάλλον και πριν τις διακοπές
- τα ανεπαρκή κίνητρα για την εργασία (το άτομο δεν είναι ευχαριστημένο από την εργασία του)
- τα οικογενειακά προβλήματα
- η οικονομική δυσχέρεια
Το σύνδρομο άγχους μετά τις διακοπές (Post vacation stress syndrome) δεν είναι μια επίσημη διαταραχή, ενταγμένη στα διεθνή εγχειρίδια ταξινόμησης ψυχικών διαταραχών. Είναι μια ψυχική κατάσταση αποτελούμενη από ένα σύνολο συμπτωμάτων με πιο χαρακτηριστικό μια γενικευμένη αίσθηση δυσφορίας.
Ενδεικτικά, τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι:
- γενικευμένη αδυναμία και κακή διάθεση που μπορεί να συνοδεύεται από αίσθημα κενού.
- αδυναμία συγκέντρωσης, δυσκολία λήψης αποφάσεων, ανία/ έλλειψη κινήτρου στην εργασία
- ευερεθιστότητα, κυκλοθυμία, απάθεια ή επιθετικότητα
- διαταραχές στον ύπνο, στην όρεξη
Τα συμπτώματα είναι καταθλιπτικού τύπου και λειτουργούν ως αντίδραση στις αλλαγές. Δεν υπάρχει λόγος πανικού, καθώς η μεταβατική περίοδος από την ανάπαυλα στην φθινοπωρινή πραγματικότητα είναι δύσκολη και απαιτεί υπομονή και αποδοχή. Είναι μια φυσιολογική κατάσταση, ένα κοινωνικό jet lag που αφορά πολλούς ανθρώπους. Η προσαρμογή θα έρθει και υπάρχουν τρόποι να την κάνουμε λίγο πιο εύκολη.
Ένα πρώτο βήμα είναι να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον ασφάλειας όπως αυτό που είχαμε πριν φύγουμε για διακοπές. Είναι βοηθητικό να δώσουμε χρόνο στον εαυτό μας. Να φροντίσουμε να επιστρέψουμε δυο-τρεις μέρες πριν ξεκινήσουμε την εργασία μας και τα παιδιά τις σχολικές υποχρεώσεις τους. Το σπίτι μας είναι η “φωλιά” μας, μικροί και μεγάλοι θα αισθανθούμε την θαλπωρή της φωλιάς, αν μεριμνήσουμε από κοινού γι’ αυτήν. Να μαζέψουμε το σπίτι μας, να ταχτοποιήσουμε τις βαλίτσες και όσα κουβαλήσαμε από τις διακοπές και κάνουν το χώρο μας να μοιάζει αφιλόξενος. Να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε τις οικείες συνθήκες καθημερινότητας που μας προσφέρουν την σταθερότητα που έχουμε ανάγκη.
Φροντίδα και Σχέδιο
Σημαντικό είναι να έχουμε υπόψη μας ότι ο οργανισμός μας, το μυαλό μας και η ψυχική μας κατάσταση θέλουν φροντίδα και στρατηγικό σχέδιο. Είναι βοηθητικό για όλη την οικογένεια να προσπαθήσει σταδιακά να επαναφέρει τις συνήθειες ύπνου και γενικά το πρόγραμμα που είχε πριν τις διακοπές. Η επιστροφή στις απαιτήσεις της εργασίας μας μπορεί να μοιάζει βουνό. Αν όμως ακολουθήσουμε το ρυθμό του εγκεφάλου μας – είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η λειτουργία του εγκεφάλου αυξάνεται σιγά σιγά – η προσαρμογή μας θα γίνει ομαλά, χωρίς να νιώθουμε εξάντληση, σωματική και πνευματική. Το ίδιο ισχύει και για τις δουλειές του σπιτιού. Για παράδειγμα δεν χρειάζεται την πρώτη μέρα μετά τις διακοπές να μαγειρέψουμε το πιο σύνθετο φαγητό!
Ταυτόχρονα, αυτό που πάντα έχει θετικό αποτέλεσμα στην ψυχολογία μας είναι το μοίρασμα και η ουσιαστική επικοινωνία. Ας μην ξεχνάμε την κοινωνικότητά μας! Ας αφιερώσουμε χρόνο να συναντήσουμε αγαπημένους συγγενείς και φίλους που έχουν επιστρέψει κι εκείνοι από τις διακοπές τους. Να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας, να χαζέψουμε φωτογραφίες, να γελάσουμε με τις αστείες ιστορίες που σίγουρα έχουμε να διηγηθούμε από τις διακοπές μας. Την ίδια στιγμή, είναι βέβαιο ότι θα απαλύνουμε εκατέρωθεν μια κοινή μελαγχολία, συνειδητοποιώντας ότι δεν αφορά μόνο εμάς.
Εν κατακλείδι, το σύνδρομο άγχους μετά τις διακοπές είναι συνηθισμένο και αφορά πολλούς ανθρώπους. Ωστόσο, θέλει εξαιρετική προσοχή όταν συνυπάρχει με άλλες ψυχικές διαταραχές. Στην περίπτωση που υπάρχουν και άλλες διαταραχές (αγχώδης διαταραχή, κρίσεις πανικού, κατάθλιψη κλπ.) ή στην περίπτωση που τα συμπτώματα επιμένουν για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των δυο εβδομάδων, θα πρέπει οπωσδήποτε να ζητηθεί η βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας.