Η σχέση του ανθρώπου με το κατοικίδιο ζώο (σκύλος και γάτα) έχει απασχολήσει και την επιστήμη της ψυχολογίας. Οι οικογένειες, στο δυτικό κόσμο, έχουν κατοικίδιο στο σπίτι τους σε ποσοστό της τάξης του 30-60%. Οι ιδιοκτήτες, συνήθως, αντιλαμβάνονται το κατοικίδιο τους ως έναν πιστό φίλο ή ως ένα ακόμα μέλος της οικογένειας τους. Ωστόσο, εξαιτίας της σύντομης ζωής του κατοικιδίου, θα βιώσουν σίγουρα την απώλεια του αγαπημένου φίλου τους. Ανάλογα με την ποιότητα και την ένταση του δεσμού ανάμεσα στον ιδιοκτήτη και το κατοικίδιο, καθορίζονται οι ψυχικές επιπτώσεις που θα επέλθουν στον ιδιοκτήτη από το θάνατο του κατοικιδίου του.
Η αλληλεπίδραση ανθρώπου και ζώου είναι διαφορετική από την αλληλεπίδραση ανθρώπου με άνθρωπο σε πολλές διαστάσεις. Αυτός ο τύπος σχέσης από πολλούς ανθρώπους, κυρίως από αυτούς που δεν έχουν κατοικίδιο, θεωρείται λιγότερο σημαντικός. Αυτοί οι άνθρωποι δυσκολεύονται να καταλάβουν τα χαρακτηριστικά του δεσμού ανάμεσα στον ιδιοκτήτη και το ζωάκι του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υποτιμούν την επίδραση τόσο της παρουσίας όσο και της απώλειας του κατοικιδίου στην ψυχική υγεία του ιδιοκτήτη.
“Ο σκύλος είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου”
Ο δεσμός με το κατοικίδιο είναι ιδιαίτερος. Χαρακτηρίζεται από άνευ όρων αγάπη, εμπιστοσύνη, ασφάλεια, σταθερότητα και ζεστασιά. Τι ζητάμε από έναν καλό φίλο; Ζητάμε αποδοχή, κατανόηση, εμπιστοσύνη, υποστήριξη, παρέα, χιούμορ κι άνευ όρων αγάπη. Όλα αυτά τα βρίσκει κανείς στη σχέση με το κατοικίδιο του, χωρίς να προσπαθήσει πολύ. Μάλιστα, πολλοί ιδιοκτήτες σκύλων αναφέρουν ότι η υιοθεσία του σκύλου τους ήταν ένα δώρο που τους άλλαξε τη ζωή. Ένα κατοικίδιο μπορεί να προσφέρει οφέλη σε επίπεδο σωματικής και ψυχικής υγείας του ατόμου και να οδηγήσει σε μεγαλύτερη κοινωνική συναναστροφή.
Κατοικίδια ή μέλη της οικογένειας;
Το κατοικίδιο διδάσκει υπευθυνότητα, υπομονή κι επιμονή. Μας εκπαιδεύει σε ένα είδος πειθαρχίας και αλτρουισμού, παρόμοια με αυτά που νιώθει ο γονέας για το παιδί. Ο γονέας βάζει πάνω από τις δικές του ανάγκες, τις ανάγκες του μικρού παιδιού του. Επομένως, δεν είναι τυχαίο που ένας μεγάλος αριθμός ιδιοκτητών κατοικιδίου θεωρεί το ζώο ως μέλος της οικογένειας. Κάποιες φορές, το κατοικίδιο υποκαθιστά ένα παιδί ή έναν σύντροφο.
Είναι πιθανό με τα μέλη της οικογένειας μας να υπάρξει διαμάχη και σύγκρουση για διάφορα θέματα. Μπορεί επίσης να οδηγηθούμε σε συναισθηματική αποστασιοποίηση, μικρότερη ή μεγαλύτερη. Με το κατοικίδιο, η διαμάχη θα αφορά μια αταξία που έκανε ο σκύλος ή η γάτα. Ο θυμός που θα αισθανθούμε θα εξαφανιστεί πολύ σύντομα, χωρίς να αφήσει κανένα ίχνος. Μόλις ο σκύλος κάνει τα ναζάκια του και χοροπηδήσει πάνω μας ή μόλις η γάτα αρχίζει να τρίβεται και να γουργουρίζει στα πόδια μας, τα ξεχνάμε όλα!
Κατοικίδιο και απώλεια
Οι σκύλοι και οι γάτες ζουν κατά μέσο όρο 13 χρόνια, δηλαδή χρονικό διάστημα ικανό για να προκύψει ουσιαστική σύνδεση και σχέση αγάπης ανάμεσα σε ιδιοκτήτη και κατοικίδιο. Συνεπώς, η απώλεια του κατοικιδίου είναι μεγάλος φόβος του ιδιοκτήτη και συνήθως αποτελεί οδυνηρή πραγματικότητα, όταν συμβαίνει. Δεν είναι ακραίο λοιπόν, που πολλοί παρομοιάζουν το πένθος για το κατοικίδιο με το πένθος για έναν δικό του άνθρωπο. Το κατοικίδιο είναι μια παρηγοριά στη μοναξιά των ανθρώπων (είτε αυτών που ζουν μόνοι τους είτε κι αυτών που απλώς αισθάνονται μόνοι τους).
Αληθινό Πένθος για το Κατοικίδιο
Όταν το ζωάκι μας φεύγει από τη ζωή, αφήνει πίσω μεγάλο κενό. Το κενό αυτό, εκτός από τη συναισθηματική, έχει και μια εντελώς πρακτική διάσταση. Η καθημερινότητά του ιδιοκτήτη ενός κατοικιδίου είναι συνυφασμένη με τις ανάγκες του ζώου. Είναι αυτός που θα μεριμνήσει για τη βόλτα του σκύλου, για την επίσκεψη στον κτηνίατρο, για το φαγητό, το νερό, το παιχνίδι. Η απώλεια του αγαπημένου φίλου φέρνει μια αναπόφευκτη αλλαγή στην καθημερινή ρουτίνα, η οποία προκαλεί στενοχώρια και πένθος.
Είναι βοηθητικό να εκφράσουμε τη θλίψη μας και ο πόνος να είναι ενεργός. Άλλωστε μέσα από τον ενεργητικό θρήνο, οδηγούμαστε σιγά σιγά στην συμφιλίωση με την καινούρια κατάσταση. Ο κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του τρόπο να πενθήσει και φυσικά τον δικό του χρόνο μέχρι να αποδεχθεί την απώλεια. Το ίδιο ισχύει για την απώλεια αγαπημένων ανθρώπων το ίδιο ισχύει και για την απώλεια του κατοικιδίου.
Συχνά, μετά την απώλεια του κατοικιδίου, γεννιέται μια εσωτερική και βαθιά υπαρξιακή αναζήτηση στον ιδιοκτήτη. Ξυπνούν μέσα του ερωτήματα όπως: Έχει νόημα να υιοθετεί κανείς ένα ζωάκι δεδομένου του ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να ζήσει τον αποχωρισμό; Η αγάπη από το ένα κατοικίδιο στο άλλο μπορεί να μεταφερθεί; Πώς θέλω να είναι η ζωή μου από εδώ και στο εξής; Είναι κομμάτι της ταυτότητας μου η ιδιότητα του ιδιοκτήτη κατοικιδίου; Για τον καθένα από εμάς, οι απαντήσεις είναι διαφορετικές και μπορεί να αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου. Το μόνο που είναι βέβαιο, είναι το γεγονός ότι αυτό που ζούμε με το αγαπημένο μας ζωάκι είναι μοναδικό κι ανεπανάληπτο.