Οι διαταραχές προσωπικότητας είναι χρόνιες και κάνουν την εμφάνισή τους στο τέλος της εφηβείας και στην αρχή της ενήλικης ζωής. Έπειτα, παγιώνονται και ακολουθούν το άτομο στα περαιτέρω βήματά του. Το ίδιο το άτομο συνήθως δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει ένα πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίσει. Αντίθετα, θεωρεί ότι έτσι είναι ο χαρακτήρας του. Η ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας, όπως και η οριακή για την οποία έχουμε ήδη μιλήσει σε προηγούμενο άρθρο, σχετίζεται με μια μεγάλη δυσκολία στη διατήρηση διαπροσωπικών σχέσεων.
Είναι μια διαταραχή που συναντάται πιο συχνά στο γυναικείο φύλο σε σχέση με τους άνδρες, σε αναλογία που αγγίζει τα δύο τρίτα περίπου. Χαρακτηρίζεται από την έντονη και συνεχή εξωτερίκευση του συναισθηματικού κόσμου του ατόμου με τρόπο υπερβολικό και δραματικό. Η ίδια η λέξη «ιστριονικός» προέρχεται από τα λατινικό «histrio – histrionis» που σημαίνει ηθοποιός, άρα καταλαβαίνουμε ότι η ιστριονική διαταραχή αφορά σε έναν άνθρωπο που υποκρίνεται μια περσόνα, παίζει έναν ρόλο.
Προσοχή
Το άτομο που πάσχει από ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας παρουσιάζει μια ανάγκη για υστερική επίδειξη των συναισθημάτων του. Προβαίνει σε χειριστικές συμπεριφορές προκειμένου να τραβήξει την προσοχή των άλλων και να κερδίσει τη φροντίδα τους. Συχνά συμπεριφέρεται ακραία όπως πχ. του έρχεται να λιποθυμήσει επειδή ένιωσε τεράστια στενοχώρια που είδε ένα αδέσποτο σκυλάκι. Επιθυμεί να είναι το κέντρο της προσοχής σε οποιαδήποτε περίσταση και για να το εξασφαλίσει αυτό μπορεί να κάνει το οτιδήποτε. Δεν αντέχει να μην είναι το επίκεντρο, αισθάνεται αμήχανα, άβολα και πολύ δυσάρεστα.
Πολλές φορές, μιλάει απλώς για να μιλήσει και ο λόγος του είναι ρηχός και επιφανειακός. Δεν επιχειρηματολογεί και μπαίνει στο διάλογο με ασάφεια, κάνοντας αόριστες γενικεύσεις, χωρίς υπόβαθρο. Οι ιστριονικοί αλλάζουν απόψεις ανάλογα με το τι τους βολεύει κι είναι αυτό που λέμε «όπου φυσάει ο άνεμος». Γοητεύονται από άτομα κύρους και ισχύος, γιατί θεωρούν ότι είναι τα πρόσωπα που μαγικά θα τους λύσουν όλες τις απορίες και τα προβλήματα.
Εξωτερική εμφάνιση
Η εξωτερική εμφάνιση παίζει σημαντικό ρόλο στην ιστριονική διαταραχή. Μάλιστα έχει βρεθεί σε σχετικές έρευνες ότι οι γυναίκες με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας συνήθως έχουν πιο ωραία εμφάνιση από άλλες γυναίκες και επιτυγχάνουν περισσότερες σχέσεις, ωστόσο αποτυγχάνουν να τις αξιοποιήσουν, να ανταποκριθούν και να προσαρμοστούν σε αυτές.
Η εικόνα κι η ομορφιά κατέχουν μεγάλη σημασία για την ιστριονική προσωπικότητα. Το άτομο ασχολείται σχολαστικά με την εικόνα του, μπορεί να ντύνεται προκλητικά ή εκκεντρικά για να τραβάει τα βλέμματα και να εντυπωσιάζει. Επίσης, μπορεί να ξοδεύει πολύ χρόνο και χρήμα στα ρούχα και την προσωπική περιποίηση για καταφέρει να δείχνει άψογο εξωτερικά. Γενικά, η εμφάνιση χρησιμοποιείται ως μέσο προκειμένου να γοητεύσει και να κερδίσει την προσοχή και το ενδιαφέρον του άλλου.
Διαπροσωπικές σχέσεις
Η ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας δημιουργεί στο άτομο την αντίληψη για τον εαυτό του ότι είναι εξαιρετικά ευάλωτο κι ευαίσθητο. Αντίθετα, στους άλλους μετά από την πρώτη εντύπωση, μοιάζει επιπόλαιο, ανώριμο και αναξιόπιστο. Στην αρχή μια σχέσης είναι ένας γλυκός, ζεστός και τρυφερός άνθρωπος που πολύ γρήγορα γίνεται εξαιρετικά απαιτητικός και ατομιστής. Θέλει να παίρνει, χωρίς να προσφέρει. Ο εγωισμός του τον εμποδίζει να δομήσει μακροχρόνιες ερωτικές όσο και φιλικές σχέσεις.
Το εγώ του ιστριονικού είναι τόσο διογκωμένο που θεωρεί ότι οι άλλοι είναι υποχρεωμένοι να ανταποκρίνονται σε κάθε παράλογη επιθυμία του. Πχ. Μπορεί να ζητήσει από έναν φίλο να τρέξει επειγόντως στο σπίτι του τα ξημερώματα επειδή είδε έναν φοβερό εφιάλτη στον ύπνο του! Οι άνθρωποι αυτοί, με τον εγωκεντρισμό τους, κουράζουν κι εξαντλούν ψυχικά τους άλλους. Όταν απορριφθούν από κάποιον, είναι ικανοί να φτάσουν μέχρι και στην απόπειρα αυτοκτονίας ή την αυτοκτονία. Αφενός για να εκφράσουν τη βαθιά λύπη τους και αφετέρου για να υποχρεώσουν τον άλλον, μέσω της χειριστικής δημιουργίας ενοχών, να επιστρέψει σε αυτούς.
Σαγήνη και πρόκληση
Το άτομο με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας είναι σαγηνευτικό κι εξαιρετικά προκλητικό απέναντι στους άλλους. Δεν εξετάζει που απευθύνεται, αυτή η στάση είναι γενικευμένη και πολύ συχνά δεν αρμόζει στις περιστάσεις, πχ στο επαγγελματικό πλαίσιο. Υπάρχει μεγάλη δυσκολία στη σύνδεση με άτομα του ίδιου φύλου διότι προάγουν τον ανταγωνισμό και ξυπνούν τη ζήλια, λόγω της αδιάκριτης συμπεριφοράς τους. Μια γυναίκα με ιστριονικά χαρακτηριστικά αποτελεί απειλή για τις φίλες της, γιατί είναι πιθανό να φλερτάρει μπροστά τους το σύντροφό τους!
Ενθουσιασμός – Πυροτέχνημα
Οι ιστριονικές προσωπικότητες χαρακτηρίζονται από την ανάγκη για συνεχή διέγερση. Ξεκινούν με ενθουσιασμό μια σχέση, μια δουλειά, μια οποιαδήποτε δραστηριότητα και πολύ γρήγορα το ενδιαφέρον τους μειώνεται ώσπου εξαφανίζεται. Αναζητούν την άμεση ευχαρίστηση, με αποτέλεσμα να βαριούνται εύκολα και γρήγορα και να εγκαταλείπουν το προηγούμενο για την έξαψη του επόμενου. Επηρεάζονται από μόδες της εποχής, από τη γνώμη του άλλου κι από θέματα που συζητιούνται στο σήμερα κι ας ξεχαστούν αύριο.
Η ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας αφορά περίπου το 2-3% του γενικού πληθυσμού. Είναι πιο έκδηλη στο γυναικείο φύλο, ίσως επειδή κοινωνικά, νομιμοποιείται μια υπερσεξουαλικότητα στις γυναίκες, περισσότερο από ότι στους άνδρες.
Πολυπαραγοντική αιτιοπαθογένεια
Συχνά, η ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας παρατηρείται ανάμεσα σε μέλη της ίδιας οικογένειας. Το γεγονός αυτό, σημαίνει ότι αφενός υπάρχει μια κληρονομική διάσταση της διαταραχής, αφετέρου μπορεί να αποτελεί προϊόν μίμησης και μάθησης. Παραδείγματος χάρη, είναι πιθανό ένα παιδί να μιμείται συμπεριφορές και θεατρινισμούς μια ιστριονικής μητέρας. Παράλληλα, έχει βρεθεί ότι η ιστριονική προσωπικότητα σχετίζεται με το βίωμα τραυματικής εμπειρίας στην παιδική ηλικία. Ομοίως, μπορεί να προκύπτει ως αποτέλεσμα από την καθήλωση σε κάποιο ψυχοσεξουαλικό στάδιο ανάπτυξης (στοματικό – φαλλικό). Η προτεινόμενη θεραπεία για την ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας είναι η ατομική ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία, όταν αυτή κρίνεται απαραίτητη.