Προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσει τον έρωτα, ο Sternberg ανέπτυξε την τριγωνική, περί έρωτος θεωρία (1986). Σύμφωνα με αυτήν, ο έρωτας αποτελείται από τρία βασικά συστατικά. α. την εγγύτητα, β. το πάθος και γ. την απόφαση/δέσμευση. Ο Sternberg οραματίστηκε τα τρία χαρακτηριστικά του έρωτα ως κορυφές ενός τριγώνου, γι’ αυτό και μιλάμε για τριγωνική θεωρία του έρωτα.
Το είδος του έρωτα που βιώνει το άτομο, εξαρτάται από την αλληλεπίδραση των παραπάνω τριών συστατικών στοιχείων. Η δε ποιότητα της αγάπης εξαρτάται από την ισχύ, τη διάρκεια και την έντασή τους. Τα τρία χαρακτηριστικά του έρωτα, σε όλους τους δυνατούς συνδυασμούς, φτιάχνουν νοητά τρίγωνα, στα οποία το καθένα καταλαμβάνει κάποιο χώρο. Ανάλογα λοιπόν με τη συμμετοχή κάθε στοιχείου στο τρίγωνο (το τρίγωνο συμβολίζει τη σχέση), μπορούμε να κατανοήσουμε τις πολλές πλευρές που μπορεί να έχει μια ερωτική ιστορία.
Εγγύτητα. (Έρωτας και συναίσθημα)
Πρόκειται για το συναισθηματικό στοιχείο της ερωτικής σχέσης. Αφορά στο αίσθημα της οικειότητας, της επαφής, της κοντινότητας των ανθρώπων που σχετίζονται ερωτικά. Δυο άνθρωποι που είναι κοντά, μοιράζονται εμπειρίες, βιώματα, συναισθήματα. Πιο συγκεκριμένα, η εγγύτητα μπορεί να προσδιοριστεί με τρεις ιδιότητες.
Ι. Την αυτοαποκάλυψη που περιλαμβάνει την αμοιβαία αποκάλυψη πληροφοριών μεταξύ των συντρόφων. Με την αυτοαποκάλυψη ενισχύεται η κατανόηση του ενός προς τον άλλον. Ταυτόχρονα, αποτελεί ένα είδος εκπαίδευσης των συντρόφων. Εκτός από την πληροφορία που αφορά την ιστορία του κάθε συντρόφου, «το ποιος είναι αυτός που έχω απέναντί μου», οι σύντροφοι μαθαίνουν τις συνήθειες ο ένας του άλλου και φτιάχνουν έναν κοινό κώδικα.
ΙΙ. Την θετική αντιμετώπιση του άλλου. Η συμπεριφορά των συντρόφων μεταξύ τους, χαρακτηρίζεται από συναισθήματα τρυφερότητας, σεβασμού και δεκτικότητας. Ο ένας αποδέχεται τον άλλον κι αυτό ενισχύεται από…
ΙΙΙ. Την λεκτική και έμπρακτη επικοινωνία στοργής και ενδιαφέροντος. Οι δυο σύντροφοι επικοινωνούν ο ένας στον άλλον το συναίσθημά τους. Δίνουν και παίρνουν φροντίδα και νοιάξιμο. Εκφράζουν μεταξύ τους την πεποίθηση ότι ο σύντροφός τους έχει μεγάλη αξία στη ζωή τους.
Η εγγύτητα οδηγεί στην συναισθηματική επένδυση. Μάλιστα, αποτελεί πυρήνα όχι μόνο των ερωτικών, αλλά και των στενών διαπροσωπικών σχέσεων γενικότερα.
Πάθος . (Έρωτας και σεξουαλικότητα)
Πρόκειται για το κινητοποιό στοιχείο της ερωτικής σχέσης. Αφορά στην τάση και την ορμή που προκαλούν τη σωματική έλξη, την επιθυμία για σεξουαλική συνεύρεση, για τη φαντασίωση του άλλου ως αντικείμενο του πόθου, για το ανεξέλεγκτο αίσθημα του «είμαι ερωτευμένος». Το πάθος εκτός από τη σεξουαλική διάσταση, περιγράφει κάποιες φορές μια ειδυλλιακή εξιδανικευμένη εικόνα του ενός για τον άλλον. Είτε έτσι είτε αλλιώς, είναι μια κατάσταση έντονης επιθυμίας για ένωση με τον άλλον άνθρωπο.
Παράλληλα, η διάσταση του πάθους στην ερωτική σχέση, περιέχει εξυπηρέτηση αναγκών του εαυτού όπως είναι η αυτοεκτίμηση, η αυτοπεποίθηση, η ανάγκη του ανήκειν, η ενεργητική και παθητική υποταγή (υποταγή του άλλου και υποταγή στον άλλον) κλπ. Οι ανάγκες αυτές εναλλάσσονται στους συντρόφους και η έντασή τους έχει μεγάλο φάσμα διακύμανσης.
Το πάθος συνδέεται άμεσα με την εγγύτητα. Σε μια ερωτική ιστορία έντονου πάθους, η εγγύτητα μπορεί να έρθει στην πορεία του χρόνου, ως αποτέλεσμα της ικανοποίησης σεξουαλικών αναγκών. Αντίθετα, λόγου χάρη σε μια φιλική σχέση δυο ατόμων αντίθετου φύλου, στην οποία το επίπεδο εγγύτητας ολοένα και αυξάνεται, είναι δυνατόν να προκύψει σωματική έλξη. Μπορεί αυτή η έλξη να είναι μικρή σε ένταση και να μην εκδηλώνεται αλλά μπορεί και να κορυφωθεί μετά την επίτευξη υψηλού επιπέδου εγγύτητας.
Το πάθος είναι το στοιχείο του έρωτα που δεν μπορεί να ελεγχθεί βουλητικά κι άρα είναι το πιο δύσκολο να διατηρηθεί στην πάροδο του χρόνου. Σε μια μακροχρόνια σχέση λοιπόν, ο καλύτερος τρόπος προκειμένου να ενδυναμώσουμε το συστατικό του πάθους, είναι να αφουγκραστούμε τις ανάγκες των συντρόφων που ικανοποιούνται μέσα στη σχέση. Αν επιδιωχθεί η ικανοποίηση αυτών των αναγκών τότε αυξάνονται οι πιθανότητες αύξησης του πάθους. Ένας ακόμη τρόπος αφορά στη δημιουργία καινούριων κοινών εμπειριών ανάμεσα στο ζευγάρι. Επιπλέον, μια αλλαγή ή μια ανανέωση σε ατομικό επίπεδο, επίσης μπορεί να ενεργοποιήσει την επιθυμία και την έλξη.
Απόφαση/Δέσμευση. (Έρωτας και λογική)
Πρόκειται για το νοητικό στοιχείο της ερωτικής σχέσης. Είναι η απόφαση του ατόμου να συνάψει ερωτική σχέση με ένα άλλο άτομο και η δέσμευσή του να τη διατηρήσει. Αφορά τους λόγους για τους οποίους κάνει κανείς μια τέτοια επιλογή, τι προσδοκίες έχει, τι στόχους θέτει, πως αξιολογεί το σύντροφο και τι περιμένει από αυτόν.
Η απόφαση/δέσμευση διακρίνεται στο βραχυπρόθεσμο και το μακροπρόθεσμο κομμάτι. Το πρώτο αφορά στην απόφαση σύναψης σχέσης επειδή υπάρχει το αίσθημα του “είμαι ερωτευμένος” με τον άλλον. Το δεύτερο κομμάτι, αφορά στη δέσμευση που αναλαμβάνει το άτομο για διατήρηση του συναισθήματος και της σχέσης με το άλλο άτομο.
Σε μια σχέση δεν υπάρχουν απαραίτητα και τα δυο κομμάτια που αναφέραμε. Το αίσθημα του έρωτα και η απόφαση σύναψης δεσμού δεν συνεπάγεται την δέσμευση για μια μακροχρόνια συναισθηματική εμπλοκή. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν άνθρωποι που είναι πιστά δεσμευμένοι σε μια σχέση, χωρίς ωστόσο να νιώθουν ερωτευμένοι με τον/την σύντροφό τους.
Η απόφαση/δέσμευση αλληλεπιδρά με την εγγύτητα και το πάθος. Προκύπτει ως αποτέλεσμα της μεγάλης κοντινότητας ή της έντονης επιθυμίας.
Τύποι σχέσεων
Τα τρία συστατικά του έρωτα, με βάση την τριγωνική Θεωρία συνδυάζονται μεταξύ τους και δίνουν 8 διαφορετικούς τύπους σχέσης.
Ολοκληρωμένος έρωτας : Μέγιστη παρουσία εγγύτητας, πάθους, απόφασης/δέσμευσης.
Ρομαντική Σχέση : Μέγιστη παρουσία πάθους και εγγύτητας. Το ζευγάρι δεν επιθυμεί να προχωρήσει σε επισημοποίηση του έρωτά του.
Συντροφικός Έρωτας : Μέγιστη παρουσία εγγύτητας και απόφασης/δέσμευσης. Το ζευγάρι επιθυμεί να προχωρήσει σε επισημοποίηση της σχέσης για γνωστικούς – ρεαλιστικούς λόγους.
Άφρων Έρωτας : Μέγιστη παρουσία πάθους και απόφασης/δέσμευσης. πχ. Το ζευγάρι ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα και αποφάσισε να παντρευτεί μέσα σε λίγες μέρες.
Κεραυνοβόλος έρωτας : Μέγιστη παρουσία πάθους.
Κενός έρωτας : Μέγιστη παρουσία απόφασης/δέσμευσης. πχ. Προξενιό
Σχέση απλής αρέσκειας : Μέγιστη παρουσία εγγύτητας. Πχ φιλικές σχέσεις ή “λευκοί γάμοι”
Απλή καθημερινή σχέση : Απουσία και των τριών στοιχείων, δηλαδή τυπικές σχέσεις, πχ επαγγελματικές, συναδελφικές κλπ.
Ο κάθε τύπος σχέσης προσδιορίζεται από την απόλυτη παρουσία ή απουσία των τριών στοιχείων. Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι σχέσεις είναι δυναμικά συστήματα και μεταβάλλονται με το πέρασμα του χρόνου. Συνεπώς, είναι πιθανό η ίδια σχέση να περάσει από τον έναν τύπο στον άλλον στην πορεία της εξέλιξής της.