Μοναξιά

«Αναρωτιέσαι γιατί έχουν αλλάξει τόσο οι ανθρώπινες σχέσεις…». Μετά από μια πρόσφατη πολυήμερη εμπειρία εγκλεισμού σε συνδυασμό με ένα μακροχρόνιο βίωμα κρίσης σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, η μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου αποτελεί πλέον μάστιγα. Πολλοί άνθρωποι γύρω μας διαμαρτύρονται για την μοναξιά τους, δυσφορούν και υποφέρουν. Παρόλα αυτά, δυσκολεύονται να συνδεθούν.

Μοναχικότητα ή μοναξιά;

Πριν αναλύσουμε διεξοδικά το ζήτημα της μοναξιάς, οφείλουμε να επισημάνουμε τη διαφορά ανάμεσα στη μοναξιά και τη μοναχικότητα.

Η μοναξιά εμπεριέχει φόβο, πόνο και αγωνία. Είναι ένα ανυπέρβλητο ψυχικό κενό που κάνει τον άνθρωπο να αισθάνεται λειψός. Συνδέεται με την χαμηλή αυτοεκτίμηση, τη δυσκολία στις κοινωνικές συνδιαλλαγές και την αέναη αναζήτηση αποδοχής από τους άλλους. Ένας άνθρωπος μπορεί να αισθάνεται μοναξιά και να υποφέρει, ακόμα και όταν περιτριγυρίζεται από πολλούς άλλους ανθρώπους. Ωστόσο δεν συνδέεται ουσιαστικά με κανέναν. Δεν απολαμβάνει το μοίρασμα και την αλληλεπίδραση.

Μπορεί να διψάει για συντροφιά, αλλά την ίδια στιγμή να νιώθει ότι είναι αποκομμένος, εγκλωβισμένος στο δικό του κόσμο.

Από την άλλη πλευρά, η μοναχικότητα είναι επιλογή, είναι στάση ζωής, είναι νοοτροπία. Αφορά στην ικανότητα και την επιθυμία του ατόμου να περνάει χρόνο με τον εαυτό του. Η μοναχικότητα εμπεριέχει στοχασμό, αυτογνωσία και επαφή με το εγώ μας. Δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά αποτελεί κατάκτηση και οδηγεί σε εσωτερικότητα και ψυχική αρμονία. Ο μοναχικός άνθρωπος δεν νιώθει μόνος. Δεν αρνείται τη σύνδεση με τον Άλλον. Αντίθετα, θέτει όρους και κριτήρια, προκειμένου να απολαμβάνει την πληρότητα στις σχέσεις του και τελικά το δώρο της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης.

Τι είναι η μοναξιά; Πού οφείλεται;

Η μοναξιά είναι μια χρόνια κατάσταση που ματαιώνει και εξαντλεί ψυχικά τους ανθρώπους που τη βιώνουν. Δεν είναι απλώς το ¨δεν έχω φίλους ή σύντροφο¨, είναι κάτι πιο πέρα από αυτό. Σχετίζεται με συναισθήματα ανεπάρκειας, προσωπικής αποτυχίας, με ντροπή και θλίψη. Συνήθως, περιλαμβάνει το αίσθημα της αβοηθησίας και την πεποίθηση ότι, αυτός ο προσωπικός πόνος που δεν υπάρχει κανείς να τον εμπεριέξει, δεν θα περάσει ποτέ. Πολλές φορές, η παρατεταμένη μοναξιά οδηγεί σε προβλήματα υγείας, ψυχοσωματικά συμπτώματα ακόμα και σε κατάθλιψη.

Πιθανολογείται ότι το έντονο αίσθημα του «είμαι μόνος και αβοήθητος», έχει ρίζες στην παιδική ηλικία. Το μικρό παιδί, απόλυτα εξαρτημένο από τη φροντίδα του κηδεμόνα, αν δεν φροντιστεί σωστά, συνήθως υποφέρει ως ενήλικας. Έχει μάθει ότι δεν πρέπει να εμπιστεύεται τους ανθρώπους κι ότι κανένας δεν πρόκειται να ασχοληθεί μαζί του, όπως ποτέ δεν το έκαναν οι γονείς του. Επαναλαμβάνουν άμεσα ή έμμεσα το βίωμα της απόρριψης που έζησαν στο παρελθόν.

Μια δύσκολη και ακούσια αλλαγή ή μετάβαση σε διαφορετικό πλαίσιο, συνθήκη ή και φάση ζωής (χωρισμός, απώλεια αγαπημένου προσώπου, απόλυση από την εργασία, αλλαγή σχολείου ή/και κατοικίας κλπ.) μπορεί να θεωρηθεί αιτία αυτό-αποκλεισμού και μοναξιάς. Το άτομο που δεν διαθέτει ευελιξία και προσαρμοστικότητα και νιώθει έντονη ανασφάλεια απέναντι σε νέες προκλήσεις της ζωής, είναι πιο πιθανό να κλειστεί στον εαυτό του.

Μια ακόμα διάσταση της μοναξιάς, αφορά στα άτομα με εκτεταμένη κοινωνικότητα. Είναι εκείνοι οι άνθρωποι που δεν κάθονται ποτέ σπίτι τους, βγαίνουν έξω, μιλάνε με όλους και το απολαμβάνουν που είναι υπερδραστήριοι και κοινωνικοί. Ωστόσο, τους τρομοκρατεί η ιδέα του να μείνουν σπίτι. – αυτή η κατηγορία ανθρώπων υπέφερε πολύ κατά τη διάρκεια της καραντίνας – Το να περάσουν χρόνο μόνοι τους ή στο σπίτι τους ισοδυναμεί με δυστυχία, απραγία και μοναξιά.

Ο ρόλος των κοινωνικών δικτύων

Μια πληθώρα ερευνητικών δεδομένων δείχνει ότι η υπερβολική ενασχόληση με τα social media οδηγεί στην κοινωνική αποξένωση. Προφανώς, δεν ευθύνεται ποτέ το μέσο, αλλά η αλόγιστη χρήση του. Είναι εντελώς θεμιτό να συνδεθούμε για να συνομιλήσουμε με φίλους και συγγενείς. Το πρόβλημα αρχίζει όταν μπαίνουμε στη διαδικασία να παρακολουθούμε τις ζωές των άλλων. Μάλιστα, γίνεται ακόμα χειρότερο, όταν συγκρίνουμε τη δική μας ζωή με αυτή που παρουσιάζουν οι άλλοι. Εξάλλου, στα κοινωνικά μέσα, ο καθένας εμφανίζει έναν εαυτό που θέλει να είναι, εύκολα κι ανώδυνα.

Φωτογραφίες που παραμορφώνουν την πραγματικότητα, αποσπάσματα και στιγμιότυπα ζωής, λουσμένα με χρυσόσκονη. Μια καλωδιωμένη νοοτροπία ψυχαναγκαστικής αποτύπωσης της εμπειρίας, μέσα από την καλύτερη λήψη σέλφι. Όλα αυτά, δεν επιτρέπουν τη σύνδεση και την επικοινωνία, σε πραγματικούς χρόνους. Δεν ζούμε τη στιγμή μας, αλλά την αγωνία της καλύτερης αποτύπωσής της στο ίντερνετ. Η εμπειρία γίνεται βορά στους διαδικτυακούς φίλους που ανάθεμα κι αν ενδιαφέρονται ουσιαστικά… Κι από την άλλη όχθη, να υποφέρουμε που δεν είμαστε τόσο «ευτυχισμένοι» όπως αυτός ή αυτή στο τάδε προφίλ…

Η απάντηση στην μοναξιά αποτελεί προσωπική πρόκληση του κάθε ανθρώπου. Τα δυσάρεστα συναισθήματα αποτελούν εξαιρετικό κίνητρο για αλλαγή. Ωστόσο, υπάρχουν πολλών ειδών στρατηγικές αντιμετώπισης του βιώματος της μοναξιάς, αλλά για να βοηθήσουν ουσιαστικά, πρέπει να βρούμε αυτές που μας ταιριάζουν. Ενδεικτικά, λειτουργικοί τρόποι διαχείρισης της μοναξιάς μπορεί να είναι: ο εθελοντισμός, η συμμετοχή σε ομάδες ενδιαφερόντων, η άθληση, η ενασχόληση με ένα χόμπι, η υιοθέτηση ενός κατοικίδιου, η πνευματικότητα, κτλ.

Πρέπει να σημειωθεί ότι αν το άτομο αισθάνεται δυσβάσταχτο πόνο και καθήλωση εξαιτίας της μοναξιάς του, καλό θα ήταν να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

«Εκείνος που ζει μόνο προς τα έξω είναι φτωχός γιατί δεν έχει επίγνωση των εσωτερικών του θησαυρών. Εκείνος που ζει μόνο προς τα μέσα είναι επίσης φτωχός γιατί ποτέ δεν συνειδητοποιεί την ομορφιά της ύπαρξης του ήλιου, των αστεριών της φύσης.» Osho