Διαζύγιο
Το διαζύγιο δεν είναι ένα μεμονωμένο, συγκεκριμένο γεγονός που λαμβάνει χώρα μια συγκεκριμένη στιγμή. Είναι η κατάληξη μιας μακρόχρονης διαδικασίας, η οποία περιλαμβάνει προβλήματα πάσης φύσεως ανάμεσα στο ζευγάρι. Τα περισσότερα ζευγάρια που αποφασίζουν να χωρίσουν, αναφέρουν ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν πάρουν την απόφαση, αντιμετώπιζαν πολλές συγκρούσεις και προβλήματα μεταξύ τους.
Τα παιδιά μιας οικογένειας που οι γονείς συγκρούονται είναι εκτεθειμένα σε αυτές τις συγκρούσεις, όσο και αν προσπαθούν οι γονείς να τα προστατέψουν. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται την ένταση μέσα στο σπίτι, είτε όταν αυτή εκδηλώνεται με καβγάδες ή βία είτε όταν εκδηλώνεται συγκαλυμμένα. Πολλές ενδείξεις από μελέτες και έρευνες έχουν φέρει στην επιφάνεια τη διαπίστωση ότι δεν είναι το ίδιο το διαζύγιο που επηρεάζει αρνητικά τα παιδιά όσο οι συγκρούσεις και τα προβλήματα των γονέων πριν και μετά το διαζύγιο.
Τι γίνεται μετά το διαζύγιο;
Το διαζύγιο δεν εγγυάται το τέλος των προβλημάτων της οικογένειας. Άλλωστε, η ίδια η διαδικασία του διαζυγίου προκαλεί διαφόρων ειδών ζητήματα. Τα πιο συνηθισμένα είναι πάθη, ίντριγκες, τσακωμοί και διχόνοιες. Ιδιαίτερα όταν πολλά από αυτά αφορούν άμεσα τα παιδιά δημιουργούν και μεγαλύτερα προβλήματα. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά βρίσκονται στη μέση. Συχνά καλούνται να πάρουν το μέρος του ενός γονέα ενάντια στον άλλον. Να πρέπει να ενημερώνουν τον έναν τι κάνει και τι λέει ο άλλος ή να μεταφέρουν μηνύματα από τον έναν γονιό στον άλλον. Το παιδί μπαίνει ανάμεσα στο ζευγάρι που χωρίζει. Κατά συνέπεια, το άκαμπτο τρίγωνο (τριγωνοποίηση) που δημιουργείται επηρεάζει και επιβαρύνει πολύ αρνητικά την ψυχική υγεία του παιδιού.
Το διαζύγιο συνοδεύεται από ψυχοπιεστικά γεγονότα και κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές. Συχνά τα παιδιά πρέπει να αλλάξουν σπίτι, σχολείο και γειτονιά, να αποχωριστούν τους φίλους τους. Οφείλουν, χωρίς να το επιλέξουν, να προσαρμοστούν απότομα σε καινούριες συνθήκες ζωής. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί το διαζύγιο να συνεπάγεται μείωση του εισοδήματος. Ο γονέας που ζει με το παιδί ίσως βιώσει μεγάλο επαγγελματικό και οικονομικό άγχος, το οποίο επιδρά αρνητικά στο παιδί.
Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο χωρισμός αντιπροσωπεύει μια οδυνηρή αποτυχία του ζευγαριού να διατηρήσει την ερωτική σχέση. Το γεγονός αυτό μπορεί να προκαλεί συναισθηματική φόρτιση στους γονείς και να εκφράζεται μέσα από άγχος, θλίψη, αδιαφορία, ευερεθιστότητα, καταχρήσεις κλπ. Όλα αυτά έχουν επίσης άμεση αντανάκλαση στη σχέση γονιού – παιδιού. Η μητέρα που σταματάει να είναι συναισθηματικά διαθέσιμη ή ο πατέρας που γίνεται απόμακρος και ψυχρός, γεμίζουν το παιδί με ανασφάλειες, θλίψη και ίσως και ενοχές και φόβο ότι κάτι δεν έκανε σωστά και ότι φταίει το ίδιο που χώρισαν οι γονείς του.
Παρόλα αυτά, η πλειοψηφία των παιδιών με διαζευγμένους γονείς δεν εμφανίζει σημαντικά επίπεδα ψυχοπαθολογίας. Ένα μεγάλο ποσοστό καταφέρνει να προσαρμοστεί με επιτυχία μέσα σε δυο με τρία χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι το διαζύγιο δεν είναι ένα οδυνηρό ψυχοπιεστικό γεγονός. Σημαίνει αντίθετα, ότι υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να δράσουν προστατευτικά. Με απλά λόγια, να βοηθήσουν το παιδί να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση, χωρίς να εμφανίσει ψυχοπαθολογία.
Ποιοι είναι οι προστατευτικοί παράγοντες;
Ενδεικτικά μπορούμε να σημειώσουμε ότι η συνεργασία και η καλή σχέση των γονέων που πήραν διαζύγιο και η συμφωνία σε μια κοινή γραμμή διαπαιδαγώγησης των παιδιών παίζει σημαντικό ρόλο στην μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού. Το παιδί έχει ανάγκη από ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον, από σαφείς κανόνες και όρια. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να έχει ένα πρόγραμμα στη καθημερινότητά του. Επιπλέον σημαντικό ρόλο παίζει η κοινωνική υποστήριξη, το κοινωνικό δίκτυο της οικογένειας, οι συγγενείς και οι συνομήλικοι είναι πηγές υποστήριξης και ανακούφισης τόσο για το παιδί όσο και για τους διαζευγμένους γονείς.
Τέλος πρέπει να κάνουμε μια αναφορά στα ενδοπροσωπικά χαρακτηριστικά κάθε παιδιού. Η μοναδικότητα της προσωπικότητας κάθε παιδιού εξηγεί το μοναδικό τρόπο που βιώνει κάθε παιδί το διαζύγιο των γονιών του.
Ατομικά χαρακτηριστικά παιδιού είναι:
Η ηλικία,
η γνωστική και η συναισθηματική νοημοσύνη,
η εύκολη/δύσκολη ιδιοσυγκρασία.
Βέβαια τα παραπάνω σε συνδυασμό με τα ατομικά χαρακτηριστικά των γονέων είναι σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν πως θα αντιμετωπίσει ένα παιδί το διαζύγιο και τις αλλαγές στην οικογένειά του.